ظرفیت آنتی اکسیدانی تام (TAC) به عنوان فعالیت تجمعی آنتی اکسیدان ها در یک نمونه، پارامتر مهمی در تجزیه و تحلیل ماتریس های بیولوژیکی یا غذایی است. بنابراین ارزیابی ظرفیت آنتی اکسیدانی تام مواد موجود در رژیم غذایی و مایعات بیولوژیک اهمیت زیادی دارد. بر این اساس روش های زیادی به شیوه های گوناگون در شرایط مختلف، ظرفیت آنتی اکسیدانی و موثر بودن آن ها را بررسی می کنند. اما اغلب همبستگی قوی بین ظرفیت های اندازه گیری شده بر روی مواد یکسان با روش های مختلف وجود ندارد که علت آن تنوع مواد فعال، ساز و کارو ویژگی های متفاوت مانند انواع مختلف آنتی اکسیدان ها، حضور سایر مواد مداخله کننده در نمونه، عدم شرکت همه آنتی اکسیدان های نمونه در واکنش روش مورد استفاده می باشد. در سال های اخیر، روش های تجزیه ای متفاوتی بر اساس نانوذرات توسعه یافته اند تا ظرفیت آنتی اکسیدانی غذاها و مواد گیاهی را تعیین کنند. در این روش های سنجش عمدتا از نانوذراتی مثل طلا، نقره، اکسید آهن، اکسید منگنز، کوانتم دات ها و اکسید سریم استفاده کرده اند. در این مقاله مروری به بعضی از پژوهش های انجام گرفته در زمینه ی سنجش ظرفیت آنتی اکسیدانی تام می پردازیم.

مقدمه: رادیکال های آزاد، اتم ها یا مولکول هایی هستند که به خاطر وجود الکترون تک، بسیار واکنش پذیر بوده و آسیب های فراوانی را به ماکرو ملکول های بدن جانداران وارد می سازند. سیستم های دفاع آنتی اکسیدانی با جلوگیری از تشکیل رادیکال ها، ترمیم صدمات ناشی از فعالیت رادیکالها، افزایش دفع مولکول های صدمه دیده و به حداقل رساندن جهش های سلولی با آسیب های ناشی از این رادیکال ها مقابله می کنند. سبک های مختلف زندگی و تغذیه ای، فاکتورهای محیطی و ژنتیکی می توانند باعث افزایش غیرطبیعی تولید رادیکالهای آزاد یا تضعیف سیستم دفاع آنتی اکسیدانی شده و تعادل بین تولید و دفع رادیکال های آزاد را بر هم زده و همچنین در پدیده پیری ایجاد و پیشرفت تعداد زیادی از بیماریها نقش داشته باشند. بر این اساس برخی از عوامل مرتبط با ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق بررسی شد. روش بررسی: این مطالعه یک مطالعه توصیفی بود. نمونه گیری به روش چند مرحله ای انجام گرفت. افراد تحت مطالعه 720 نفر (395 دختر، 325 پسر) از افراد 17-15 ساله شهر اراک بودند. افراد پرسشنامه ای در خصوص اطلاعات مربوط به عوامل دموگرافیک و رژیم غذایی، که روایی آن توسط متخصصین فن، تایید شده بود را پر کردند و سپس ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق آنها با روش FRAP (Ferric Reducing Ability of Plasma) اندازه گیری شد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های آماری توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و تحلیلی (تی تست و ضریب همبستگی اسپیرمن) استفاده شد. نتایج: میانگین و انحراف معیار ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق پسرها بالاتر از دخترها بود (P=0.0002). همچنین بین مصرف شیر، تحصیلات مادر، پدر و ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق همبستگی مثبت و معنی داری وجود داشت و p و r به ترتیب عبارت بودند از: (0.02، 0.004، 0.045، 0.087، 0.11، 0.076). بین وضعیت اقتصادی، مصرف گوشت قرمز و سفید، چربی و ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق همبستگی معنی داری وجود نداشت. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان داد که تحصیلات والدین و رعایت رژیم غذایی با ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق همبستگی مثبت و معنی داری دارد که به نظر می رسد دادن آگاهی های لازم و آموزش های تغذیه ای می تواند باعث کاهش استرس اکسیداتیو و پیشگیری از بیماریهای مختلف گردد.

هدف از این تحقیق بررسی قدرت آنتی اکسیدانی صدف دسته چاقوییSolen dactylus با استفاده از روش های DPPH، قدرت کاهندگی و ظرفیت آنتی اکسیدانی تام است. تعداد 20 عدد نمونه در دو فصل پاییز و بهار به صورت تصادفی از خور گوبان جمع آوری و قسمت گوشتی صدف جدا گردید. برای عصاره گیری به ازای هر یک گرم از نمونه 2 میلی لیتر متانول اضافه شد و در 11000 دور در دقیقه به مدت 30 دقیقه سانتریفوژ شد. مایع حاصل از سانتریفوژ در دستگاه روتاری به مدت 5 دقیقه تغلیط-گردید. در روش DPPH از عصاره ی نمونه و محلول DPPH استفاده و جذب محلول در طول موج 517 نانومتر اندازه گیری شد. درروش قدرت کاهندگی از عصاره و بافر سدیم فسفات استفاده شد و جذب در طول موج 700 نانومتر خوانده شد. در روش ظرفیت آنتی اکسیدانی تام از عصاره و محلول آسکوربیک اسید استفاده و جذب در 695 نانومتر اندازه گیری شد. نتایج روش DPPH میانگین جذب 89 درصد و 45 درصد به ترتیب در فصل پاییز و بهار و در روش قدرت کاهندگی جذب 62/0 درصد در فصل پاییز و 98/0 در فصل بهار ثبت گردید. در روش قدرت آنتی اکسیدانی تام عصاره صدف دارای جذب 3/85 و در فصل پاییز و 1/165میکروگرم بر میلی لیتر در فصل بهار بود. یافته ها نشان داد که در 3 روش مختلف، عصاره این صدف دارای فعالیت آنتی اکسیدانی نسبتا خوبی بود که به عنوان غذا برای مصارف انسانی و تکثیر و پرورش و جهت تامین نیاز غذایی آبزیان و صادرات به کشورهای دیگر توجیه پذیر می باشد.

زمینه و هدف: استروژن نقش مهمی در جمع آوری رادیکال آزاد دارد. قطع ترشح استروژن در یائسگی به عنوان منبع افزایش گونه های فعال اکسیژن در نظر گرفته می شود. به علت کاهش استروژن، سیستم دفاع آنتی اکسیدانی در این فاز تحت تاثیر قرار می گیرد. هدف از این مطالعه بررسی ظرفیت آنتی اکسیدانی تام، فعالیت سوپراکسید دیسموتاز و کاتالاز در زنان یائسه است.مواد و روش ها: این مطالعه از نوع شاهد موردی روی 75 زن یائسه به عنوان گروه آزمون و 74 زن غیریائسه به عنوان گروه کنترل انجام شد. واحدهای پژوهش به روش نمونه گیری آسان انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. میزان فعالیت سرمی آنزیم کاتالاز، سوپراکسید دیسموتاز و ظرفیت آنتی اکسیدانی تام در حالت ناشتا سنجیده شد. یافته ها: میزان ظرفیت آنتی اکسیدانی تام در زنان بعد از یائسگی (میلی مولارترولوکس 11.4±4.4) که نسبت به قبل از یائسگی (میلی مولارترولوکس 10.3±1.2) به طور معنی داری کاهش یافت. (p<0.05) میزان فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز در زنان بعد از یائسگی (واحد بر میلی گرم پروتئین 1.92±0.14) که نسبت به قبل از یائسگی (واحد بر میلی گرم پروتئین 2.07±0.09) به طور معنی داری کاهش یافت. (P<0.05).نتیجه گیری: داده های این تحقیق حاکی از آن است که احتمالا در زنان یائسه کاهش ظرفیت آنتی اکسیدانی تام، کاهش فعالیت آنزیم سوپراکسید دیسموتاز در زنان یائسه به خاطر افزایش استرس اکسیداتیو است.

سابقه و هدف: به دنبال استعمال دخانیات به صورت passive یا active، اکسیدان ها و آنتی اکسیدان های متعددی تولید می شوند که عوارض متعددی بر سلامتی داشته، سیستم ایمنی فرد را تضعیف می کنند. همچنین، تولید رادیکال های آزاد در استعمال دخانیات افزایش پیدا می کند. هدفاز این تحقیق، تعیین اثرات passive smoking بر ظرفیت تام آنتی اکسیدان بزاق و سرم موش صحرایی بود.مواد و روشها: در این مطالعه تجربی، 18 موش صحرایی با محدوده سنی 11 - 7 هفته و وزن 200 - 160 گرم انتخاب و 9 راس از آن ها روزانه 3 بار و هر بار به مدت 8 دقیقه در معرض دود سیگارت قرار گرفتند. حیوانات کنترل (9 راس) در معرض دود سیگارت واقع نشدند. نمونه گیری سرم و بزاق از حیوانات گروه اکسپوژر و گروه کنترل در روزهای صفر، 15 و 30 پس از تزریق میدازولام (0.2 mg/kg) و پیلکارپین (0.5 mg/kg) انجام شد. کوتینین سرم نمونه ها با کیت الایزا تعیین و ظرفیت تام آنتیاکسیدان (TAC) بزاق و سرم با روش (ferric reducing acid antioxidant power) FRAP اندازه گیری شد. مقادیر TAC در زمان های مختلف در هر گروه با آزمون آنالیز واریانس مقادیر تکراری و در میان دو گروه با آزمون t از نظر آماری مورد بررسی قرار گرفتند.یافته ها: در ابتدای مطالعه، تفاوت های معنی داری میان دو گروه از نظر مقادیر غلظت کوتینین سرم وجود نداشت ولی در روزهای 15 و 30؛ غلظت کوتینین در نمونه های گروه exposure به میزان آشکاری افزایش یافته بود. علاوه بر این، در روزهای صفر و 30، تفاوت معنی داری بین حیوانات دو گروه passive smoker و non-smoker از نظر مقادیرTAC  سرم وجود نداشت ولی در روز 15 مقادیر TAC در نمونه های گروه exposure به صورت معنی داری افزایش یافته بود. همچنین، مقادیرTAC در گروه passive smoker نسبت به گروه non smoker در روزهای صفر و 15 به صورت معنی داری بیشتر بود ولی در روز 30ام، تفاوت دو گروه از نظر آماری معنی دار نبود.نتیجه گیری: بر این اساس تغییرات ظرفیت تام آنتیاکسیدان بزاق و سرم حیوانات به دنبال قرار گرفتن در معرض دود سیگار توسط سیستم ایمنی حیوان تعدیل شده بود؛ هر چند همچنان به بررسی های بیشتر در این زمینه نیاز است.

زمینه و هدف: بزاق اولین مایع بدن است که در مواجهه با رادیکال های آزاد موجود در دود سیگار قرار می گیرد. مواد آنتی اکسیدانی موجود در بزاق مانند ویتامین C، نقش مهمی در مکانیسم دفاعی علیه رادیکال های آزاد دارند. لذا هدف از مطالعه حاضر، تعیین اثر ویتامین C بر ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق در افراد سیگاری بود. روش بررسی: این مطالعه کارآزمایی بالینی تصادفی شده، بر روی 60 مرد سالم سیگاری مراجعه کننده به کلینیک دندانپزشکی در رفسنجان در سال 1396 انجام شد. افراد به صورت تصادفی به سه گروه تقسیم شدند: به گروه اول و دوم به ترتیب 500 و 1000 میلی گرم قرص جوشان ویتامین C، روزانه یک عدد و به مدت سه هفته داده شد. گروه سوم هیچ گونه مکمل ویتامین C دریافت نکرد. ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق، با استفاده از کیت سنجش آنتی اکسیدان و دستگاه ELISA Reader اندازه گیری شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های t زوجی، آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون مقایسات چندگانه دانکن استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان داد که میانگین ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق بعد از مداخله در گروه های مورد بررسی، تفاوت آماری معنی داری داشت (001/0P<). اما میانگین ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق در گروه های دریافت کننده 500 و 1000 میلی گرم ویتامین C، تفاوت آماری معنی داری با یکدیگر نداشتند (420/0=P). نتیجه گیری: نتایج نشان داد که مصرف ویتامین C سبب افزایش ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق می شود.

مقدمه: سیستم آنتی اکسیدان از مهم ترین مکانیسم های دفاعی بزاق علیه رادیکال های آزاد است. یکی از مهم ترین عوامل آنتی اکسیدانی، ویتامین C است که در درمان و جلوگیری از استرس اکسیداتیو موثر می باشد. با توجه به تاثیر عوامل محیطی، ژنتیکی و تغذیه ای بر تعادل بین تولید و دفع رادیکال های آزاد، مطالعه حاضر با هدف تعیین اثر ویتامین C بر ظرفیت تام آنتی اکسیدانی بزاق در افراد غیرسیگاری انجام شد. مواد و روش ها: مطالعه حاضر از نوع کارآزمایی بالینی تصادفی شده بود که بر روی 60 فرد سالم غیرسیگاری مراجعه کننده به کلینیک دندان پزشکی رفسنجان در سال 1396 انجام شد. پس از تقسیم تصادفی افراد به سه گروه، به گروه اول و دوم به ترتیب 1000 و 500 میلی گرم قرص جوشان ویتامین C، به مدت سه هفته داده شد. گروه سوم هیچ گونه مکمل ویتامین C دریافت نکرد. ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق، قبل و سه هفته پس از مداخله، به وسیله کیت سنجش آنتی اکسیدان و دستگاه ELISA Reader اندازه گیری شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون t زوجی، آنالیز واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی دانکن استفاده شد. یافته ها: آزمون مقایسات چندگانه دانکن نشان داد که میانگین تغییرات (افزایش) ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق در گروه دریافت کننده 500 و 1000 میلی گرم ویتامین C دارای اختلاف معنی دار نبود (05/0P). نتیجه گیری: نتایج مطالعه نشان داد که استفاده از ویتامین Cبه عنوان یک عامل آنتی اکسیدان، باعث افزایش ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق می شود.

زمینه و هدف: رادیکال های آزاد، اتم ها یا مولکول هایی هستند که به خاطر وجود الکترون تک بسیار واکنش پذیر می باشند. عدم تعادل بین تولید رادیکال های آزاد و سیستم دفاعی آنتی اکسیدان ها باعث ایجاد استرس اکسیداتیو می شود که می تواند زمینه ساز بیش از یکصد نوع بیماری باشد. آلاینده های محیطی که سطح آنها در شهر اراک به دلیل صنعتی بودن بالاست، یکی از عوامل افزاینده تولید رادیکال های آزاد می باشند. لذا در راستای پیشگیری از ایجاد بیماری در شهر اراک این مطالعه با هدف تعیین ظرفیت آنتی اکسیدانی دانش آموزان 17-15 ساله این شهر انجام شد.روش بررسی: در یک مطالعه توصیفی - تحلیلی 720 نفر (395 دختر و 325 پسر) از دانش آموزان 17-15 ساله شهر اراک به روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب شدند. در این مطالعه ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق با روش (Ferric Reducing Ability of Plasma=FRAP) اندازه گیری شد که این روش بر اساس توانایی بزاق در احیای یونهای فرو (Fe+3) به فریک (Fe+2) است.یافته ها: میانگین و انحراف معیار ظرفیت آنتی اکسیدانی تام بزاق μm/mL 1.53 ±0.065 بود که این مقدار در پسرها 0.071 1.64± و در دخترها 0.059 1.42± میکرومول در میلی لیتر بود (p<0.001).نتیجه گیری: نتایج ما نشان داد که ظرفیت آنتی اکسیدانی دانش آموزان در شهر اراک پایین تر از ظرفیت آنتی اکسیدانی دانش آموزان در مطالعات دیگران بوده که به عنوان ناهنجاری آنتی اکسیدانی می تواند زمینه ساز بیماری های مختلفی در افراد گردد.